Nhân ngày giỗ của Xuân Quỳnh, PGS.TS Nguyễn Thị Minh Thái gửi đến Báo bài viết cách đây gần 30 năm khi bà hay tin vợ chồng nữ thi sĩ và con trai Quỳnh Thơ đột ngột qua đời.
Tôi nhớ năm 1988, tôi từ Hà Nội, giữa tháng 8, hết nghỉ hè, trở lại nước Nga, đảo Vaxili, về căn phòng nhỏ 6m2 tầng 6 của tôi trong ký túc xá trường ĐH Sân khấu Điện ảnh Âm nhạc Quốc gia Leningrag (LGIMIK), mới được một tuần, thì nghe tin dữ, cả gia đình Xuân Quỳnh, Lưu Quang Vũ và cháu Quỳnh Thơ vừa mất vì tai nạn giao thông ở Hà Nội.
Giám đốc điều hành Carlsberg - Cees’t Hart cho biết
Tôi suy sụp, không thể ngủ suốt mấy ngày. Và không thể không cầm bút viết bài về Xuân Quỳnh ngay lúc đó, gửi về Việt Nam. Nhưng không được đăng. Năm nay, 2016, gia đình chị Quỳnh mất đã gần 30 năm, tôi đọc lại bài này, chuẩn bị đưa vào sách "Mặt hoa da phấn", chỉ viết về chân dung đàn bà làm văn nghệ ở Việt Nam, thấy khắc khoải nhớ chị Xuân Quỳnh.
29/8 là ngày giỗ gia đình Xuân Quỳnh, cho đến năm nay, đã gần 30 năm ngày mất, Xuân Quỳnh mới được nhận giải thưởng văn học Hồ Chí Minh.
Tôi gửi bài này đến Báo , như thắp một nén nhang tưởng nhớ chị Xuân Quỳnh, anh Lưu Quang Vũ, cháu Quỳnh Thơ.
Một người phụ nữ tài hoa nhưng bi kịch
Tôi hoàn toàn không biết tí gì về Xuân Quỳnh, cho đến hôm, lúc còn bé, lục lọi trong đống giấy tờ của bố, tìm cái gì đó để đọc chơi. Tôi bỗng thấy mấy tờ giấy pelure trắng mỏng, đã ngả vàng, trên đó chép tay những khổ thơ bằng mực xanh, để tặng bố tôi (trong dịp bố cùng Đoàn Ca nhạc Đài Tiếng nói VN ra biểu diễn ở Vĩnh Linh, trên vĩ tuyến 17, cạnh con sông giới tuyến Bến Hải) với tên ký là Xuân Quỳnh.
Những bài thơ được viết bằng lối chữ tháu, dáng chữ to cồ cộ và nét chữ ngả nghiêng, xiêu lạc như cỏ dại. Tôi đọc và còn nhớ mồn một nhan đề của cả ba bài thơ đó: Lòng mẹ, Hoa râm bụt và Mưa xuân.
Đấy là những bài thơ mộc mạc, giản dị, phảng phất một nỗi buồn thân phận và thật đẫm tình, dù cả ba đều không phải là thơ tình.
Rồi không hiểu vì sao, bỗng nhập vào trong tôi một khung cảnh thôn dã, dân gian êm đềm, thân quen của một miền quê đồng bằng Bắc bộ, một tấm lòng tha thiết bồn chồn và một cái gì đó, đầy thương cảm riêng của giọng thơ Xuân Quỳnh đã bắt đầu khe khẽ đập dưới những làn giấy pelure mỏng cũ ấy, với những chữ và những chữ... như cỏ dại của Xuân Quỳnh, trong đó có nỗi nhớ cha, thương mẹ cháy lòng.
Cha bị giặc bắt giữa đường làng, giữa hai bờ hoa râm bụt đỏ chói như màu máu và không trở về. Màu hoa ấy vĩnh viễn nung đỏ hồn thơ của Xuân Quỳnh.
Và mẹ, người mẹ sớm khuất núi mà Xuân Quỳnh chỉ biết thật thà lấy lại những câu thơ đầy dân gian đưa vào giữa thơ của mình để tả nỗi lòng thương mẹ - Người như ở xa lắm, cách trùng trùng những con sóng đồng chiêm ngập lụt, dẫu có thương mẹ cách chi, cũng không thể biết gửi ai về cho mẹ “bát canh cần”.
Và từ trong sâu xa nữa, niềm thương cảm dành lại cho chính bản thân mình, thương thân: "Thân gái như hạt mưa sa/ Hạt vào gác tía/ Hạt ra vũng lầy".
Chẳng phải ngẫu nhiên mà ngay từ độ ấy, những câu thơ dân gian đầy màu sắc folklore – một màu Việt cổ thuần tuý - đã ám nhiễm vào tâm trạng thơ Quỳnh và trở thành một ám ảnh dai dẳng suốt đời sống và đời thơ của Xuân Quỳnh.
Chẳng biết số phận đưa đẩy “khăn gói gió mưa” thế nào mà Xuân Quỳnh trở thành mẫu một người đàn bà tài hoa nhưng không hề may mắn trong đời riêng - lận đận “hai lần đò”, cuối cùng chết bất ngờ trong một tai nạn giao thông, một tai nạn cực kỳ phi lý để kết thúc một cách hợp lý trong "tai nạn" khác về tâm hồn.
Thời gian đó, Quỳnh buồn, lâm bệnh nặng, đau tim và tưởng không qua khỏi. Nhưng thật ra, với riêng Xuân Quỳnh, cái chết ấy đã thật là một giải thoát.
Nó mang Quỳnh đi mãi mãi khỏi chốn trần ai - cũng có lúc đã là tươi đẹp, nhưng từ lâu đã trở nên quá nhọc nhằn khổ ải với Quỳnh - và chỉ còn để lại một vệt sao băng chói sáng trên nền thơ ca Việt Nam hiện đại...
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét